condensatiereacties

Condensatiereacties zijn chemische reacties waarbij twee moleculen zich aan elkaar verbinden en daarbij een klein molecuul afscheidt, meestal water. Door het verwijderen van dit molecuul kan de reactie naar de productzijde verschuiven. Condensatiereacties zijn vaak omkeerbaar: bij aanwezigheid van water kan hydrolyse optreden en de verbinding weer splitsen.

Voorbeelden zijn esterificatie (zuur plus alcohol → ester + water), doorgaans gekatalyseerd door een zuur; en amidevorming (carboxylgroep-derivaat plus amine → amide + water), vaak afhankelijk van activering of dehydrering. Andere condensaties omvatten acetaal- of ketalvorming uit carbonylverbindingen met alcoholen onder zure omstandigheden en iminevorming tussen aldehyde/keton en amine met afsplitsing van water. In biochemie ontstaan peptidebindingen tussen aminozuren via condensatie; deze koppelingen worden vaak enzymatisch gereguleerd en verbruiken energie voor activatie van de reagentia.

Condensatiereacties spelen een centrale rol in polycondensatie-polymerisatie. Diol- en diacidmonomeren bouwen lange ketens tot polyesters, en diamine- en diacidmonomeren tot polyamiden. Nylon-6,6 is een bekend voorbeeld: het ontstaat uit een diamine en een diacid met afsplitsing van water.

Praktisch: waterverwijdering is cruciaal; veel gebruikte technieken zijn azeotropische distillatie of droogmiddelen, soms koppelingstechnieken zoals DCC, DIC of EDC om de condensatie te bevorderen. Reaksnelheid en uitkomst hangen af van katalysator, temperatuur en oplosmiddel, evenals de reactiviteit van de uitgangstoffen. Condensatiereacties zijn fundamenteel in chemische synthese, materiaalwetenschap en biochemie.