teleskoop

Een telescoop is een instrument dat elektromagnetische straling verzamelt en vergroot zodat objecten op afstand waargenomen kunnen worden. Bij optische telescoop gaat het vooral om zichtbaar licht, maar er bestaan ook radiotelescopen en telescopen voor andere delen van het spectrum. De werking berust op het verzamelen van licht met een objectief (lens of spiegel) en het focussen daarvan op een oculair of detector; de vergroting wordt bepaald door de verhouding tussen de brandpuntsafstand van objectief en oculair, en de beeldkwaliteit wordt beïnvloed door de opening en de optische constructie.

Er bestaan verschillende typen. Lenzen worden gebruikt in refractor-telescopen, waarbij licht door een convergerende lens wordt gebundeld. Spiegeltelescopen gebruiken een concave spiegel; catadioptrische ontwerpen combineren zowel spiegel als lens. Astronomische telescoopes zijn meestal gericht op maximale lichtopbrengst en scherpte, terwijl terrestrische modellen ook stabiliteit en contrast vereisen. Belangrijke begrippen zijn opening (apertuur), brandpuntsafstand, en de verhouding daartussen die de magnification en de resolving power beïnvloedt.

De eerste wetenschappelijke telescopen verschenen in de 17e eeuw. Galileo Galilei gebruikte een refractor en deed baanbrekende waarnemingen van de maan en planeten. Isaac Newton ontwierp de eerste praktische reflector (Newton-telescoop) in 1668. In de 19e en 20e eeuw volgden grotere aardse telescopen en verbeteringen in monturen en spectroscopie; ruimtebased telescopen zoals de Hubble Space Telescope leverden hoge resolutie beelden zonder aardse atmosfeer te hinderen. Moderne telescopen maken gebruik van digitale sensoren, adaptieve optiek en geautomatiseerde besturing, wat zowel professioneel onderzoek als amateurgebruik mogelijk maakt.

Telescopen worden gebruikt in de astronomie, onderwijs en hobbyonderzoek, en dragen bij aan onze kennis van het universum.