steekproefontwerp

Een steekproefontwerp is het plan voor het selecteren van een steekproef uit een populatie, met als doel betrouwbare en generaliseerbare conclusies te trekken. Het ontwerp bepaalt wie er in de steekproef terechtkomt, op welke manier de eenheden worden geselecteerd, en wanneer en hoe gegevens worden verzameld. Cruciaal zijn representativiteit, nauwkeurigheid en kostenbeheersing.

Belangrijke onderdelen zijn de definitie van de populatie en het steekproefkader, de gewenste steekproefomvang, de selectieprocedure, de data-instrumenten en de tijdlijn, en het analyseplan. Bij een goed ontwerp is rekening gehouden met mogelijke bias door nonresponse, ontbrekende data en meetfouten. Het ontwerp onderscheidt probabilistische (kans) van non-probabilistische methoden.

Probabilistische ontwerpen omvatten eenvoudige willekeurige steekproef (SRS), systematische steekproef, gestratifieerde steekproef, en klustersteekproef (met of zonder stratificatie). Stratificatie verdeelt de populatie in ongelijkmatige maar homogene subgroepen om de precisie te verhogen; klustersteekproeven selecteren hele clusters en kunnen kosten verlagen. Vaak worden deze technieken gecombineerd, en gewichten worden toegepast om ongelijke selectie- of responsekansen recht te trekken.

Non-probabilistische ontwerpen, zoals convenience sampling, quotasteekproef of sneeuwbal, kennen geen vooraf bekende kansen en leveren meestal beperkte generaliseerbaarheid op. Ze kunnen nuttig zijn in exploratieve studies of wanneer probabilistische methoden praktisch onhaalbaar zijn.

Het kiezen van een ontwerp hangt af van doelstellingen, beschikbare middelen en gewenste nauwkeurigheid. Een gedocumenteerd ontwerp omvat aannames, berekeningen voor de steekproefomvang, plan voor nonresponse en bias, en een duidelijke analyse- en rapportageprocedure. Validiteit en betrouwbaarheid worden geëvalueerd door bijvoorbeeld powerberekeningen, ontwerp effecten en sensitivity analyses.