seriationtechnieken

Seriationstechnieken zijn methoden om een set items zodanig te ordenen dat vergelijkbare of verwante eenheden dichter bij elkaar staan. Het doel is patronen, gradaties of opeenvolgingen in de gegevens beter zichtbaar te maken en zo structuur of tijdliche volgorde te onthullen. Seriation kan worden toegepast op verschillende typen data en wordt in zowel de humaniora als de data-analyse gebruikt.

In de archeologie en verwante vakgebieden wordt seriation gebruikt om artefacten, contexten of assemblages in een tijdsvolgorde te plaatsen. Veelvoorkomende vormen zijn type-seriation, waarbij artefacttypes in de loop van tijd veranderen in frequentie of presentatie; en frequentie-seriation, dat de relatieve volgorde van assemblages baseert op de veranderingen in de voorkomens van types. Het doel is een sequentie te reconstrueren die een vermoedelijke chronologie weergeeft en culturele ontwikkelingen inzichtelijk maakt. Seriation in dit domein kan gevoelig zijn voor onderzoeksdeelname, representativiteit van de stekplaatsen en methodische aannames.

In de data-analyse en informatiewetenschappen is seriation het probleem om rijen en kolommen van een data- of afstandsmatrix zodanig te ordenen dat vergelijkbare items bij elkaar komen. Veelgebruikte benaderingen zijn onder meer hiërarchische clustering met optimale bladordening, spectrale seriation en seriation op basis van het oplossen van een toerenkaart (TSP-probleem). Doel is een duidelijke, interpreteerbare lay-out te krijgen, bijvoorbeeld voor heatmaps of netwerkanalyses, waarbij patronen, gradaties of deformeren tijd/akiniteit beter zichtbaar worden.

Kernpunten zijn de keuze van afstands- of gelijkschakelingsmaat, de dataoriëntatie en de interpretatie van de resulterende ordeningen. Seriation vereist zorgvuldige validatie en begrip van de context om sunten of artificiële patronen te voorkomen.

---