schemerzicht

Schemerzicht is een term uit de oogheelkunde en de dagelijkse taal die het zien bij zwak licht beschrijft, zoals tijdens schemering of in de vroege nacht. Het verwijst naar de overgang van vision die afhankelijk is van kegeltjes in fel licht naar visie die bij weinig licht voornamelijk wordt ondersteund door staafjes in het netvlies. In deze mesopische tot scotopische lichtniveaus leveren staafjes de gevoeligheid, terwijl kleurwaarneming en fijn detail afnemen.

Fysiologisch gezien nemen staafjes het over wanneer de lichtintensiteit afneemt en kegeltjes minder actief worden. Dit verhoogt de gevoeligheid voor contrast en beweging, maar beperkt kleurherkenning en scherpte. Donkeradaptatie, het proces waardoor het oog beter kan zien in het donker, duurt doorgaans tientallen minuten. Tijdens schemering is er een gemengd beeld waarbij zowel kegeltjes als staafjes bijdragen; bij verder afnemend licht wordt de visie grotendeels door staafjes gestuurd.

Een bekend fenomeen in schemerlicht is de Purkinje-verschuiving: de gevoeligheid van het netvlies verschuift van lange naar kortere golflengten, waardoor roodtinten minder duidelijk lijken en groenblauwe tinten soms prominenter worden. Mesopische visie verwijst naar dit overgangsgebied tussen dag- en donkerzicht.

Gerelateerde termen zijn onder meer nyctalopie (nachtblindheid), donkeradaptatie en de bredere categorieën van ziensystemen (fotopisch, mesopisch en scotopisch). Schemerzicht heeft praktische implicaties voor activiteiten zoals autorijden bij schemering, fotografie en buitenwerk.