recitatieven

Recitatieven, in de muziek bekend als recitatieven, zijn een zangstijl die de gesproken taal nabootst en vooral wordt gebruikt om de plot vooruit te brengen in opera, oratoria en cantates. Ze functioneren als dialoog tussen karakters en dienen om verhalende tekst duidelijk over te brengen.

Kenmerken van recitatieven zijn onder meer een flexibele ritmiek en een declamatorische, meestal op de tekst gerichte melodie. Melodie en vereiste noten worden vaak gering gehouden ten gunste van spreektaalachtige frasering en verstaanbare woorden. De begeleiding is doorgaans beperkt of zeer gericht, zodat de tekst centraal blijft. Recitatieven vormen vaak de schakel tussen aria’s en ensembles.

Er worden verschillende soorten onderscheiden. Recitativo secco (droog recitatief) wordt begeleid door een continuo-organisatie, meestal een basso continuo met klavierinstrument en een cello of ander laag instrument. Het doel is snelheid en duidelijkheid van tekst. Recitativo accompagnato (begeleid recitatief) heeft een orkestrale begeleiding die de emotionele intensiteit verhoogt en voor dramatische momenten geschikt is. Soms wordt gesproken van recitativo obbligato, waarbij een belangrijk instrument een verplicht maar expressief begeleidend moment levert.

Historisch gezien ontstonden recitatieven in de Italiaanse Barok als onderdeel van opera en zar door componisten als Monteverdi. In de opvolgende perioden bleven ze essentieel in opera, oratoria en cantates. In Duitse barokoperas en oratoria verbinden recitatieven arias en koren en dragen ze de verhaallijn, terwijl de muzikale stijl na verloop van tijd varieerde met de toelichting van instrumentale partijen en performancepraktijken.