organofosfaattien

Organofosfaten, ook bekend als organophosphaten, vormen een brede klasse chemische verbindingen die fosfor-zuuresters bevatten met organische substituenten. Ze worden vooral toegepast als insecticiden in de landbouw en professionele ongediertebestrijding; sommige zijn ook ontwikkeld als chemische strijdmiddelen. De meeste organofosfaten zijn lipofiel en kunnen via verschillende routes de blootstelling van organismen beïnvloeden, waardoor ze wereldwijd in het milieu voorkomen.

De belangrijkste eigenschap is de sterke remming van het enzym acetylcholinesterase (AChE). Door fosforylering van het actieve centrum van AChE stapelt acetylcholine zich op in zenuwknopen en synapsen, wat leidt tot overprikkeling van de cholinerge systemen. Dit veroorzaakt symptomen zoals spierkrampen, tremor, zweten, speekselvloed, bronchospasmen en bij ernstige blootstelling ademnood en coma. De ernst hangt af van de dosis, de route van blootstelling en de specifieke verbinding.

Gezondheid en milieu: Acute blootstelling vereist snelle medische behandeling met atropine en vaak pralidoxime (2-PAM). Langdurige blootstelling kan neurocognitieve effecten veroorzaken. Milieueffecten omvatten residuen in water en sediment; sommige verbindingen kunnen langer blijven en schadelijk zijn voor niet-doelwitten.

Regulatie en veiligheid: In veel landen is het gebruik van organofosfaten streng gereguleerd of verboden vanwege toxiciteit. Bescherming van werknemers, goede opslag, transport en veilige verwijdering zijn vereist. Bij vervanging door minder toxische alternatieven wordt gestreefd naar veiligere bestrijdingsmiddelen en strengere toezichtmaatregelen.