moraaltheorie

Moraaltheorie is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met vragen over wat mensen moreel verplicht, toegestaan of verboden handelen en welke basis daaraan ten grondslag kan liggen. De discipline kent verschillende onderzoeksgebieden, waarvan normatieve ethiek, meta-ethiek en toegepaste ethiek de belangrijkste zijn.

Normatieve ethiek onderzoekt wat juist handelen is en welke principes die juistheid bepalen. De belangrijkste benaderingen zijn het consequentialisme, waarin de moraal van een handeling afhangt van de gevolgen (utilitarisme is een invloedrijke variant); de deontologie, die nadruk legt op plichten en regels (onder meer door Kant geassocieerd met de categorische imperatief); en de deugdenethiek, die de nadruk legt op karakter en morele eigenschappen.

Meta-ethiek behandelt de aard en betekenis van morele oordelen. Vragen zoals of morele uitspraken objectief waar kunnen zijn, wat hun betekenis is en of morele termen cognitief of niet-cognitief zijn, komen hier aan bod. Disciplines binnen meta-ethiek onderscheiden zich in realisme versus anti-realisme en in substanties zoals subjectivisme en relativisme.

Toegepaste ethiek past morele theorieën toe op concrete vraagstukken zoals biomedische ethiek, medische en publieke ethiek, dierenrechten, milieu, technologie en privacy. Daarbij worden vaak casusanalyses en afwegingen tussen verschillende principes gebruikt.

Historisch gezien vindt moraaltheorie haar wortels bij denkers zoals Aristotle, Kant en Mill, maar hedendaagse debatten zijn vaak interdisciplinair en houden rekening met cultuur- en contextverschillen.