kolesterolü

Kolesterol, vücutta bulunan bir lipit türüdür ve sterol sınıfına aittir. Hücre zarlarının yapısında rol alır, steroid hormonlarının ve safra asitlerinin sentezinde kullanılır. İnsan vücudu kolesterolün büyük kısmını karaciğerinde üretir; ayrıca besinlerle de alınabilir. Kolesterol suda çözünmediği için kan plazmasında lipoprotein taşıyıcılar aracılığıyla dolaşır.

Kolesterol taşıyıcıları arasında LDL ve HDL en çok bilinenlerdir. LDL, damar duvarlarına kolesterol taşıdığı için ‘kötü’ olarak adlandırılır ve yüksek LDL düzeyleri ateroskleroz riskini artırır. HDL ise kolesterolü karaciğere taşıyarak atılımını kolaylaştırır ve genellikle ‘iyi’ olarak kabul edilir. VLDL ise trigliserid taşıyan başka bir lipoproteindir ve bazı durumlarda damar riskini etkileyebilir.

Kolesterol düzeyleri kan testiyle ölçülür: toplam kolesterol, LDL-kolesterol, HDL-kolesterol ve trigliseridler. Yaşa ve risk faktörlerine bağlı olarak hedefler değişebilir; genelde LDL için 100 mg/dL’nin altında hedeflenir; bazı yüksek riskli kişilerde 70 mg/dL veya daha düşük hedefler uygulanabilir. HDL 40 mg/dL’nin üzerinde, trigliseridler 150 mg/dL’nin altında olması istenir.

Yüksek kolesterolün başlıca nedenleri genetik yatkınlık (familial hiperkolesterolemisi), aşırı doymuş ve trans yağ içeren diyet, obezite, sigara içimi, fiziksel aktivite eksikliği ve yaş/cinsiyet gibi faktörlerdir. Yüksek kolesterol, ateroskleroz ve koroner kalp hastalığı gibi kardiyovasküler sorunların gelişim riskini artırır.

Tedavi yaklaşımı bireyseldir. İlk adımlar yaşam tarzı değişiklikleridir: sağlıklı yağlarla zengin bir diyet, düzenli egzersiz, kilo yönetimi, sigara bırakma. Gerekirse statinler, ezetimib, PCSK9 inhibitörleri gibi lipit düşürücü ilaçlar doktor gözetiminde kullanılır. Düzenli takip, risklerin yeniden değerlendirilmesi için önemlidir.