intentieconstructies

Intentieconstructies zijn taalkundige constructies die de intentie of het voornemen van de spreker of handelende agent met betrekking tot een proposition uitdrukken. Ze geven aan wat iemand van plan is te doen, wat de eigen bedoeling is of welke goal achter een handeling schuilt. In veel talen bestaan ze uit een combinatie van een werkwoordsgroep die betrekking heeft op intentie, zoals van plan zijn, voornemen, of willen, gevolgd door een infinitief of een to-infinitief.

In het Nederlands komen ze bijvoorbeeld voor in zinnen als: ik ben van plan om morgen te vertrekken, zij heeft het voornemen om een nieuw project te starten, wij zijn van plan om volgende week te vertrekken. De constructie van plan zijn om + te-infinitief is kenmerkend: het eerste deel uitdrukt de houding van de spreker, het tweede het beoogde toekomstige doel. Een alternatief is het gebruik van het zelfstandig naamwoord als voornemen of bedoeling, zoals het voornemen is om...

Semantisch gezien dragen intentieconstructies naast de proposionele inhoud ook een illocutionaire houding: ze presenteren een commitment, intentie of besluit van de spreker. Pragmatisch functioneren ze vaak als hulpmiddel om toekomstige interacties te plannen en verwachtingen bij de luisteraar te managen.

Naast het Nederlands bestaan soortgelijke constructies in andere talen (bijv. Engels to plan to, Frans avoir l’intention de, Duits planen zu), met variatie in syntaxis en aspectuele markering. Onderzoek in de linguïstiek richt zich op hoe deze intentiekenmerken de interpretatie van toekomstige handelingen beïnvloeden en hoe ze zich verhouden tot verwante constructies zoals doel- of wensconstructies.