hipoksja

Hipoksja to stan, w którym tkanki organizmu nie otrzymują wystarczającej ilości tlenu. W medycynie wyróżnia się hipoksję a także pojęcie hipoksemii; hipoksja opisuje niedotlenienie tkanek, natomiast hipoksemia odnosi się do niskiego stężenia tlenu we krwi.

Podział hipoksji obejmuje kilka mechanizmów. Hipoksja hipoksyjna wynika z niskiej zawartości tlenu w powietrzu lub zaburzeń oddychania. Hipoksja anemiczna występuje przy zmniejszonej zdolności krwi do przenoszenia tlenu z powodu niedokrwistości lub dysfunkcji hemoglobiny. Hipoksja stagnacyjna wynika z niewystarczającego przepływu krwi do tkanek, natomiast hipoksja histotoksyczna to komórkowa niemożność wykorzystania tlenu, na przykład w zatruciu cyjankami.

Przyczyny hipoksji są różne: wysokie wysokości, gdzie powietrze zawiera mniej tlenu; choroby płuc, takie jak POChP czy zapalenie płuc; urazy klatki piersiowej lub serca; anemia i zaburzenia krążenia; zatrucia tlenkiem węgla, methemoglobinemia oraz inne stany prowadzące do zaburzeń transportu tlenu.

Objawy zależą od rodzaju i nasilenia hipoksji. W ostrej hipoksji pojawiają się duszność, szybki oddech i tętno, osłabienie, zawroty głowy, zaburzenia koncentracji; cięższa hipoksja może prowadzić do zaburzeń świadomości, drgawek, a nawet utraty przytomności. U dzieci objawy mogą obejmować pobudzenie lub senność.

Diagnoza opiera się na pomiarze saturacji tlenu (pulse oximetry), gazometrii krwi (PaO2, SaO2, pH, lactat), a także badaniach obrazowych płuc i elektrokardiografii. W razie podejrzenia zatrucia stosuje się odpowiednie testy na karboksyhemoglobinę i methemoglobinę.

Leczenie polega na szybkim usunięciu przyczyny i podaniu tlenu. W ciężkich stanach stosuje się wsparcie oddechowe lub wentylację mechanizowaną; leczenie przyczynowe obejmuje transfuzję w anemii, terapię w zatruciu CO czy chorobach podstawowych, a w warunkach wysokogórskich– aklimatyzację i monitorowanie.

Rokowanie zależy od przyczyny, czasu trwania hipoksji i szybkości leczenia. Wczesne rozpoznanie i interwencja poprawiają rokowanie i zmniejszają ryzyko trwałych uszkodzeń narządów, zwłaszcza mózgu i serca. Zapobieganie obejmuje unikanie czynników wywołujących hipoksję, monitorowanie stanów chorobowych oraz stosowanie tlenu w odpowiednich sytuacjach.