heldhaftigheid

Heldhaftigheid is de eigenschap of toestand van moed en heldendom, met name in situaties waarin iemand risico’s neemt of zichzelf opoffert ten bate van anderen of een hoger goed. Het begrip verwijst naar daden die als buitengewoon moedig en moreel waardevol worden beschouwd, vaak onder druk van gevaar, urgentie of verantwoordelijkheid. Het kan zowel korte, impulsieve heldendaden als langlopende toewijding aan een doel omvatten.

Het woord is samengesteld uit held, de persoon die als held geldt, en -haftigheid, een suffix dat een abstracte eigenschap aanduidt. Het is een formeel en vaak poëtisch woord in het Nederlands. Het komt overeen met Duitse Begriffen als Heldhaftigkeit en wordt in literaire, historische en ceremoniële contexten aangetroffen.

In de cultuurgeschiedenis wordt heldhaftigheid vaak onderzocht als een culturele constructie: welke daden worden geroemd, welke normen en waarden zijn daarbij bepalend, en hoe verandert het beeld van heldendom in verschillende periodes. In hedendaagse taal blijft heldhaftigheid een vrij formeel en soms retorisch begrip, veelal te zien in biografieën, oorlogs- en rampverhalen, en in plechtigheden of onderscheidingen voor dapper gedrag.

Vernieuwd begrip van heldhaftigheid houdt vaak rekening met onderscheidingen tussen moedig handelen en zelfopoffering voor anderen, en met de morele context waarin dergelijke daden plaatsvinden. Verwante begrippen zijn moed, dapperheid en heldendom; in ethische en culturele discussies kan heldhaftigheid ook kritische reflectie oproepen over wat als heroic wordt beschouwd.

Zie ook: moed, dapperheid, heldendom, heroïsme.