glukokortykoidów

Glukokortykoidy to grupa kortykosteroidów endogennych i syntetycznych, do których należy naturalny hormon kortyzol wytwarzany przez korę nadnerczy. Są szeroko stosowane w leczeniu stanów zapalnych i autoimmunologicznych ze względu na silne działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne. W organizmie odgrywają też istotną rolę w metabolizmie, odpowiedzi na stres i regulacji wielu procesów fizjologicznych.

Działanie glukokortykoidów opiera się na wiązaniu z receptorem glukokortykoidowym znajdującym się w cytoplazmie. Po związaniu receptor ulega translokacji do jądra, gdzie moduluje ekspresję genów. Efekty obejmują zarówno transaktywację, jak i transrepressję genów. Przeciwzapalne działanie wynika z hamowania syntezy cytokin i chemokin, zmniejszenia ekspresji adhezyjnych molekuł oraz hamowania funkcji limfocytów. Metabolicznie glukokortykoidy zwiększają glukoneogenezę, lipolizę i proteolizę, co wpływa na gospodarkę węglowodanową, tłuszczową i kostną.

Pod względem farmakokinetyki endogenny kortyzol cechuje się dobowym rytmem wydzielania. Syntetyczne glukokortykoidy różnią się potencjałą i czasem działania (krótkodziałające, średnio-, długodziałające). Podawane mogą być doustnie, dożylnie, domięśniowo, miejscowo, wziewnie lub domięśniowo/do stawów. Różnice wynikają z ich grubości łącznych wiązań z białkami osocza oraz działania 11β-hydroksysteroidowej dehydrogenazy, która modyfikuje aktywność.

W medycynie stosuje się je w leczeniu chorób zapalnych i autoimmunologicznych (reumatyczne, toczeń, choroby skóry), astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a także w transplantologii oraz jako terapię zastępczą w niedoczynności kory nadnerczy. Inhalacyjne i miejscowe formy są używane w zależności od lokalizacji choroby.

Długotrwałe stosowanie glukokortykoidów wiąże się z istotnymi działaniami niepożądanymi, takimi jak zespół Cushinga, nadciśnienie, cukrzyca, osteoporoza, osłabienie odporności, zahamowanie wzrostu u dzieci, cienka skóra i zaburzenia gojenia. Długie utrzymanie terapii wymaga ostrożnego taperowania, monitorowania profilu metabolicznego, kości i infekcji. Uczulenie na infekcje, cukrzyca, wrzody żołądka oraz ciąża wymagają opinii lekarza przed kontynuacją terapii.