glikokortykosteroidow

Glikokortykosteroidy, często skracane do GKS, to klasa hormonów steroidowych stosowanych w medycynie ze względu na silne działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne. W organizmie występują naturalnie jako hydrokortyzon w korze nadnerczy; w lecznictwie używa się także licznych syntetycznych pochodnych, które różnią się siłą działania, czasem działania i aktywnością mineralokortykosteroidową.

Mechanizm działania polega na wiązaniu z receptorem glikokortykosteroidowym (GR). Aktywacja GR prowadzi do zmiany transkrypcji wielu genów, co zwiększa syntezę białek przeciwzapalnych, hamuje produkcję cytokin oraz ogranicza aktywność szlaków zapalnych, takich jak NF-kB. Dodatkowo GKS hamują lipoksygenazę i cyklookingowę, co zmniejsza syntezę prostaglandyn i leukotrien.

GKS to grupa o różnych właściwościach farmakokinetycznych. Naturalny hydrokortyzon to krótko działający nadtężek, natomiast syntetyczne pochodne obejmują prednizon/prednizolon, metyloprednizolon (średni czas działania) oraz deksametazon i betametazon (długo działające). Większość GKS ma ograniczoną aktywność mineralokortykosteroidową, co wpływa na profil efektów ubocznych. Leki te podaje się doustnie, dożylne lub domięśniowo, a także miejscowo (maści, kremy), inhalacyjnie, do stawów lub do worka spojówkowego.

Wskazania obejmują choroby zapalne i autoimmunologiczne, astmę, choroby alergiczne, choroby skóry, oczu, nerek i narządów, a także profilaktykę odrzucania przeszczepu i niedoczynność nadnerczy. Stosowanie wymaga ostrożności, a długotrwałe leczenie wiąże się z ryzykiem efektów ubocznych, takich jak hiperglikemia, osteoporoza, nadciśnienie, osłabienie układu odpornościowego i zahamowanie osi HPA. Zawsze zaleca się stopniowe odstawianie i monitorowanie dawki. W czasie ciąży i karmienia piersią zalecenia dotyczące stosowania GKS pozostają pod kontrolą lekarza.