dissimilatie

Dissimilatie is een fonologisch proces waarbij twee nabije klanken minder gelijk worden. Het kan zowel consonanten als klinkers treffen en kan optreden in een taal op korte termijn (synchrone fonologie) of in historische taalontwikkeling (diachronie). Het doel is vaak om perceptuele verwarring te voorkomen of articulatie te vergemakkijken door onderscheid tussen klanken te vergroten.

Er worden twee hoofdtypen onderscheiden: anticipatoire dissimilatie, waarbij de eerste van twee nabij liggende klanken verandert om minder op de latere klank te lijken; en perseveratieve dissimilatie, waarbij de latere klank verandert zodat deze minder op de eerdere klank lijkt. Mechanismen kunnen veranderingen in plaats of wijze van articulatie betreffen, stemhebbendheid, of klinkerkwaliteit, en ze kunnen samenhangen met morfologie en de positie van klanken in sylabulen of woordstructuren.

Dissimilatie komt voor in vele talen en perioden en is een van de belangrijkste verklaringen voor historische klankveranderingen en voor bepaalde leenwoorden. Het vormt vaak het tegenovergestelde van assimilatie, waarbij klanken gelijker worden. De exacte patronen zijn taalafhankelijk: sommige talen vertonen regelmatige dissimilatie in klankgroepen, terwijl andere irregulariteiten laten zien.

Zie ook: assimilatie, klankwisseling, klankwet.