celledelingen

Celledelingen is het proces waarbij cellen delen om nieuwe cellen te vormen, wat groei, weefselherstel en voortplanting mogelijk maakt. Bij eukaryoten zijn de belangrijkste vormen mitose (somatische celdeling) en meiose (voortplantingsceldeling). Cytokinese voltooit de deling door het cytoplasma te splitsen.

In mitose produceert een cel twee genetisch identieke diploïde dochtercellen. Het proces omvat de fasen profase, prometafase, metafase, anafase en telofase, gevolgd door cytokinese. Het zorgt voor gelijke verdeling van chromosomen.

Meiose vindt plaats in kiemcellen en levert vier genetisch diverse haploïde gameten. Het bestaat uit twee opeenvolgende delingen: meiose I (reduktie van het chromosoomaantal en recombinatie) en meiose II (gelijk aan mitose). Crossing-over tijdens profase I vergroot variatie.

Cytokinese mechanica verschillen: bij dieren cellen vormt een contractiele actine-ring een insnoering (cleavage furrow); bij planten zorgen vesikels voor de vorming van een celplaat. Beide leiden tot aparte dochtercellen.

Regulatie: de voortgang van de celcyclus wordt gestuurd door cyclinen en CDK’s; controles bij G1/S, G2/M en de spindelcheckpoint monitoren DNA-integriteit en de aanhechting van chromosomen. Fouten kunnen leiden tot aneuploïdie of kanker.

In bacteriën vindt celdeling hoofdzakelijk plaats door binaire deling, waarbij circulair DNA wordt gerepliceerd en een septum de dochtercellen scheidt; dit wijkt af van eukaryotische mitose.