autoantygeny

Autoantygeny to cząsteczki własnego organizmu, które normalnie są rozpoznawane i tolerowane przez układ immunologiczny. W zdrowiu tolerancja centralna i obwodowa ogranicza reakcje na własne antygeny. Gdy tolerancja ulega zaburzeniu, układ odpornościowy może reagować na własne cząsteczki, prowadząc do autoimmunizacji i uszkodzenia tkanek.

Autoantygeny mogą być białkami, kwasami nukleinowymi, lipidami lub kompleksami tych cząsteczek. Czasem modyfikacje potranslacyjne, takie jak citrulinacja czy glikacja, tworzą neoantygeny, które układ odpornościowy błędnie rozpoznaje jako obce. Cząsteczki te są prezentowane przez cząsteczki MHC klasy II (głównie limfocyty T CD4+) lub klasy I (CD8+), co umożliwia aktywację limfocytów B i T i w efekcie produkcję autoprzeciwciał.

W wielu chorobach autoimmunologicznych to właśnie autoantygeny stają się celem reakcji immunologicznej. Do najczęstszych przykładów należą przeciwciała przeciw dsDNA i przeciw Sm w toczeniu rumieniowatym (SLE), przeciwcytrulinowane peptydy w reumatoidalnym zapaleniu stawów, anty-TPO i anty-TG w chorobie Hashimoto, insulinie lub GAD65 w cukrzycy typu 1, a także przeciwko MBP w stwardnieniu rozsianym. Niektóre choroby mają charakter narządowy, inne są wielonarządowe.

Diagnostyka opiera się na testach serologicznych na obecność autoantygenów lub autoprzeciwciał (np. ANA, anti-dsDNA, anti-CCP). Rozpoznanie i monitorowanie chorób autoimmunologicznych łączą objawy kliniczne z profilami autoantygenów i wynikami badań laboratoryjnych. Leczenie koncentruje się na modulowaniu odpowiedzi immunologicznej, często poprzez immunosupresję, terapie biologiczne ukierunkowane na komórki B lub T oraz inne terapie immunomodulacyjne.