astrocyty

Astrocyty to gwiaździste komórki glejowe występujące w mózgu i rdzeniu kręgowym. Stanowią jedną z głównych populacji gleju w ośrodkowym układzie nerwowym. Wyróżnia się astrocyty protoplazmatyczne w istocie szarej oraz astrocyty włókniste w istocie białej. Pochodzą z komórek macierzystych nerwowych i wywodzą się z radial glia we wczesnym rozwoju.

Funkcje astrocytów obejmują wsparcie strukturalne i metaboliczne dla neuronów oraz utrzymanie równowagi jonowej w przestrzeni międzykomórkowej. Wychwytują neurotransmitery, zwłaszcza glutaminian, poprzez transportery EAAT1/EAAT2, magazynują glikogen i dostarczają neuronom substraty energetyczne, takie jak lactat. Uczestniczą w regulacji stężenia jonów potasu i utrzymaniu pH. Astrocyty tworzą endfeet otaczające naczynia włosowate, przyczyniając się do bariery krew-mózg i homeostazy mózgowej. Obecność kanałów Kir4.1 i aquaporiny AQP4 wspomaga równowagę wodno-elektrolitową i wymianę płynów.

W kontekście układu synaptycznego astrocyty tworzą tzw. tripartite synapse, regulując aktywność synaptyczną poprzez uwalnianie gliotransmiterów, takich jak glutaminian, D-seryna i ATP. W rozwoju biorą udział w synaptogenezie i eliminacji synaps. Reagują na urazy i stres poprzez astrogliotyzję, która może ograniczać rozprzestrzenianie uszkodzeń, ale czasem utrudnia regenerację.

Patologia i badania: niektóre nowotwory glejowe pochodzenia astrocytów, w tym astrocytomy i glejaki. GFAP jest powszechnie używanym markerem histologicznym. Zaburzenia funkcji astrocytów występują też w chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, stwardnienie zanikowe boczne i stwardnienie rozsiane, a także po urazach mózgu.