afschrikkingstheorie

Afschrikkingstheorie is een concept uit de internationale betrekkingen dat onderzoekt hoe staten door dreiging met hoge kosten tegenstanders afhouden van agressie of ander ongewenst gedrag. De kern is dat afschrikking werkt wanneer een potentiële tegenstander verwacht dat de kosten van een daad hoger zijn dan de baten, en wanneer de dreiging geloofwaardig en duidelijk is.

Drie elementen zijn cruciaal: capaciteiten (het vermogen om de dreiging te waarmaken), geloofwaardigheid (de bereidheid om die dreiging uit te voeren) en communicatie (het duidelijk maken wie, wat en wanneer wordt getroffen). De boodschap moet relevant zijn voor het doelwit en rekening houden met mogelijke mispercepties en escalatie.

Afschrikking kan worden onderverdeeld in afschrikking door straf (het opleggen van onacceptabele kosten) en afschrikking door ontkenning (het verminderen van de kans van succesvol optreden door verdedigingsmaatregelen). Daarnaast onderscheiden theoretici vaak algemene deterrence en extended deterrence (uitgebreide afschrikking). Extended deterrence houdt in dat een grote macht de veiligheid van bondgenoten garandeert.

Historisch is afschrikking sterk verbonden met de Koude Oorlog en nucleaire deterrence, MAD en de ontwikkeling van tweede slagkracht, die stabiliteit konden bevorderen maar ook risico's met zich meebrachten. Tegenwoordig wordt afschrikking ook toegepast op conventionele en cyberdreigingen en op hybride vormen van oorlogvoering.

Kritieken wijzen op gevoeligheid voor misperceptie, informatie- en communicatiefouten, en de mogelijkheid dat afschrikking escalatie veroorzaakt of wapenwedlopen stimuleert. Desondanks blijft het een centraal kader voor het analyseren van veiligheids- en stabiliteitsdilemma's.