Zuurstofbasis

Zuurstofbasis is een term die in de scheikunde wordt gebruikt voor bases die zuurstofatomen in hun structuur bevatten en die basisch gedrag vertonen volgens de Brønsted-Lowry- en Lewis-definities. In water reageren deze stoffen vaak met water of met zuren; bij veel oxide- en hydroxidebasen ontstaat OH− in oplossing of vormen zich hydroxide-ionen.

Voorbeelden omvatten hydroxiden zoals natriumhydroxide (NaOH) en kaliumhydroxide (KOH), die krachtige basen in water zijn. Daarnaast behoren oxiden zoals natriumoxide (Na2O) en calciumoxide (CaO) tot de zuurstofbasen: Na2O + H2O → 2 NaOH; CaO + H2O → Ca(OH)2. Sommige zuurstofbasen zijn amphoterisch, zoals aluminiumoxide (Al2O3), die in zure oplossingen kan reageren als zuur en in basische oplossingen als base.

Eigenschappen: de basenkracht van zuurstofbasen hangt af van oplosbaarheid en de stabiliteit van de gevormde hydroxide of oxide in oplossing. Hydroxiden zijn over het algemeen sterk basisch in water, terwijl een oxide in water soms weinig oplost maar nog steeds basisch kan reageren. Het zuur-base-gedrag kan worden beschreven met pH, pKb en zuur-base-evenwicht.

Toepassingen: zuurstofbasen spelen een sleutelrol in de chemische industrie en milieutechniek, bijvoorbeeld in neutralisatie van zuren, waterbehandeling, cementproductie en metallurgie. Ze kunnen ook reageren met kooldioxide tot carbonaten.

Let op: de term zuurstofbasis is niet altijd gangbaar; in veel contexten spreken chemici liever van hydroxiden of oxiden als groep zuurstofhoudende basen.