Vijfkrachtenmodel

Het vijfkrachtenmodel, ook bekend als Porter's Five Forces, is een raamwerk voor het analyseren van de aantrekkelijkheid en concurrentiedynamiek van een industrie. Het helpt bij het begrijpen waarom sommige sectoren hogere winstmansen kennen dan andere en waar concurrentieverlies of -winst mogelijk is. Het model is ontwikkeld door Michael E. Porter van de Harvard Business School en werd in 1979 gepresenteerd in Harvard Business Review. Het doel is om de structurele factoren te identificeren die de winstgevendheid op lange termijn beperken of vergroten.

De vijf krachten zijn: de rivaliteit tussen bestaande concurrenten; de dreiging van toetreders tot de markt; de dreiging van substituten; de macht van leveranciers; en de macht van afnemers. De invloed van elke kracht hangt af van kenmerken zoals marktaard, concentratie van spelers, toetredingsbarrières, beschikbaarheid van substituten en de elasticiteit van vraag en aanbod.

Toepassing: door de krachten te beoordelen kan men de aantrekkelijkheid van een markt bepalen en strategische opties ontwikkelen, zoals kostenleiderschap, differentiatie, of versterking van de nichepositie. Het model wordt vaak gebruikt bij marktanalyse, bedrijfsstrategie, industriële opzet en besluitvorming over toetreding of uitbreiding.

Beperkingen: het model biedt een momentopname en veronderstelt een stabiele industrie. Het houdt geen rekening met dynamische factoren zoals technologische verandering, samenwerking tussen partijen, regelgeving, schaalvoordelen en complementariteitsnetwerken. Daarom wordt het vaak gecombineerd met andere analysemethoden en scenario-analyses.

Voorbeeld: in een verzadigde consumentenmarkt kan rivaliteit hoog zijn en macht van afnemers sterker, terwijl toetredingsbarrières laag blijven. In een sterke innovatieve sector kunnen substituten snel opduiken en leveranciersmacht variëren afhankelijk van controle over grondstoffen.