Strafprocesrecht

Strafprocesrecht is de tak van het recht die de regels bepaalt voor criminele procedures: hoe een strafbaar feit wordt opgespoord en onderzocht, hoe vervolging wordt ingezet, hoe een strafzaak wordt behandeld in de zittingszaal en hoe een vonnis wordt uitgesproken en ten uitvoer gelegd. Het regelt onder meer de bevoegdheden van opsporing en Openbaar Ministerie, de rechtspositie van verdachten en beklaagden, en de rechten van slachtoffers en getuigen.

De belangrijkste bron in Nederland is het Wetboek van Strafvordering. Daarnaast vormen de Grondwet en internationale normen, met name het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, belangrijke grenzen en garanties. Het strafprocesrecht wordt bovendien gevormd door jurisprudentie van de Hoge Raad en van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.

Belangrijke beginselen zijn onder meer de onschuldpresumptie, het recht op een eerlijk proces, het beginsel van hoor en wederhoor, en het recht op bijstand van een advocaat. Procedures zijn gericht op een behoorlijke, efficiënte en proportionele afhandeling. In Nederland vindt de vooronderzoek door politie en Openbaar Ministerie plaats; op basis daarvan kan vervolging worden beslist. De zitting kan plaatsvinden voor een rechtbank of gerechtshof, met mogelijk cassatie bij de Hoge Raad als uiterste rechtsmiddel. Bewijsmiddelen moeten op formele en materiële regels voldoen.

Naast strafrechtelijke procedures bestaan er ook bijzondere regels voor jeugdstrafrecht en voor voorlopige hechtenis en maatregelen ter beveiliging van de rechtsorde. Het strafprocesrecht evolueert onder invloed van Europese regels en actuele hervormingsdebatten.