Semelpariteit

Semelpariteit is een reproductiepatroon waarbij een organisme één keer volledig in zijn leven voortplant en daarna sterft. Het woord komt uit het Latijn: semel betekent eenmaal en paritas verwijst naar voortplanting. In tegenstelling tot iteropariteit, waarbij individuen meerdere keren kunnen voortplanten, gebeurt bij semelpariteit alle reproductieve inspanning in één gebeurtenis.

Oorzaken en ecologie: semelpariteit komt vaker voor in omgevingen waarin hulpbronnen onvoorspelbaar zijn of waarin volwassen individuen een hoge sterftekans hebben. In zulke omstandigheden kan het voordelig zijn om een grote, geconcentreerde reproductie te leveren, gevolgd door de afname van middelen en overlijden. Kool en jaarritmen (seasonality) spelen vaak een rol, waarbij reproductie wordt uitgelijnd met gunstige milieucondities om zo veel mogelijk nakomelingen tegelijk te produceren.

Voorbeelden: bij dieren is de Pacifische zalm een bekend voorbeeld: na het paaien sterven velen van hen. Sommige eendagsvliegen hebben daarnaast een korte volwassen levensfase waarin ze eenmalig paren en kort daarna sterven. Bij planten komen semelpariteit veel voor onder monocarpische soorten: bijvoorbeeld sommige agave- en bamboesoorten groeien jarenlang en bloeien vervolgens één keer massaal voordat ze sterven.

Gevolgen voor populatie en soort: semelpariteit kan leiden tot hoge individuele fecunditeit in het ene moment, maar tot weinig of geen herhaalde reproductie gedurende het leven. De strategie beïnvloedt populatiedynamiek, genetische variatie en respons op omgevingsveranderingen.