Melkwegstelsels

Melkwegstelsels, in het Engels galaxies, zijn gravitatiegebonden systemen die bestaan uit sterren, interstellair gas en stof, en donkere materie. Ze variëren in grootte van enkele miljoenen tot honderden miljarden sterren en hebben vaak een donkere materiehalo die hun zwaartekrachtsveld omgeeft. De meeste melkwegstelsels bevatten een platte schijf met sterren en gas, een centrale verdikking of bulge, en bij veel stelsels een balk die door het midden loopt. Daarbuiten komt een sferische of diffusere halo van oud sterren en donkere materie voor.

Classificatie gebeurt hoofdzakelijk op basis van morfologie volgens de Hubble-sequentie: elliptische stelsels (E), lenticulaire stelsels (S0), spiraalstelsels (S) en barspiraalstelsels (SB), en onregelmatige stelsels (Irr). Elliptische stelsels hebben geen duidelijke schijf en bestaan uit oudere sterren; lenticulaire stelsels bezitten een schijf maar weinig gas; spiraal- en barstelsels vertonen meestal een draaiende schijf met spiraalarmen en actief stervormingsgebied in de schijven. Irreguliere stelsels missen een duidelijke structuur en vormen vaak gevolg van interacties.

De melkweg die we kennen is een barspiraalstelsel en maakt deel uit van de Lokale Groep, een verzameling van ongeveer tientallen stelsels waaronder Andromeda (M31) en Triangulum (M33). De Lokale Groep ligt op een afstand van enkele miljoenen lichtjaren van ons, en stelsels daarin beïnvloeden elkaar soms door zwaartekrachtsinteracties en fusies.

Op grotere kosmologische schaal komen melkwegstelsels voor in clusters en netwerken in een uitdijende universum. Hun evolutie wordt gestuurd door samensmeltingen, accretie van gas, en de invloed van donkere materie. De studie van melkwegstelsels levert inzichten in stervorming, stellar populations, en de massa-opbouw van het universum. Observaties over vele golflengten, van radio tot röntgen, dragen bij aan ons begrip van hun structuur en geschiedenis.