Kortikoszteroidok

Kortykosteroidy to grupa steroidowych hormonów, które w organizmie naturalnie wytwarzają nadnercza, a także syntetyczne leki o szerokim zakresie działania przeciwzapalnego, immunosupresyjnego i metabolicznego. Dzielą się na glikokortykosteroidy (GKS) i mineralokortykosteroidy (MKS).

Mechanizm działania polega na wiązaniu z receptorami glikokortykosteroidowymi w cytoplazmie komórek, co prowadzi do modulacji transkrypcji genów. Efekty przeciwzapalne wynikają m.in. z hamowania fosfolipazy A2, ograniczenia produkcji cytokin i chemokin oraz zmniejszonej migracji leukocytów. Działanie niegenomowe może obejmować szybkie efekty antyzapalne.

Zastosowanie kliniczne obejmuje leczenie chorób zapalnych i autoimmunologicznych (np. astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, choroby skóry). GKS stosuje się w postaci doustnej, dożylnej, domięśniowej, iniekcji miejscowych oraz inhalacyjnej. MKS, takie jak fludrokortyzon, stosuje się głównie w leczeniu niedoczynności kory nadnerczy i zaburzeń elektrolitowych.

Korzyści i ryzyko zależą od dawki i czasu trwania terapii. Długotrwałe leczenie GKS wiąże się z zaburzeniami metabolizmu, osteoporozą, hiperglikemią, nadciśnieniem i supresją osi HPA; MKS mogą powodować retencję sodu i obniżenie potasu, co także wymaga monitorowania.

Pod kątem różnic farmakokinetycznych wyróżnia się krótkodziałające, średniodziałające i długodziałające formy kortykosteroidów oraz różne drogi podania: inhalacyjne, miejscowe i systemowe.