Herverdelingsinstrumenten

Herverdelingsinstrumenten zijn beleidsinstrumenten die bedoeld zijn om de verdeling van welvaart en kansen te beïnvloeden door middelen die de overheid verzamelt en uitgeeft opnieuw te verdelen. Ze richten zich op inkomens- en vermogensverschillen en op de toegankelijkheid van basisgoederen en -diensten.

Belangrijkste instrumenten vallen uiteen in verschillende categorieën. Fiscale instrumenten omvatten directe belastingen en premies voor sociale zekerheid, evenals vermogensbelastingen; deze instrumenten verhogen de inkomsten van de overheid en kunnen categorisch of progressief zijn. Transferuitgaven bestaan uit directe uitkeringen en sociale voorzieningen zoals werkloosheidsuitkeringen, bijstand, kinderbijslag en ouderenkosten. In-kind voorzieningen leveren goederen en diensten zoals gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting via publieke of gereguleerde systemen. Indirecte instrumenten omvatten subsidies, belastingsregelingen en prijsbeleid die prijzen beïnvloeden en zo de beslissingen van huishoudens en bedrijven sturen.

Effect en afwegingen: herverdelingsinstrumenten streven naar minder armoede, minder inkomensongelijkheid en betere toegang tot basisbehoeften. Ze werken via directe transfers en publieke voorzieningen, maar indirecte instrumenten kunnen prijseffecten en gedrag prikkelen. Politieke en administratieve haalbaarheid, samen met effecten op economische efficiëntie, werkgelegenheid en draagvlak, spelen een cruciale rol bij de keuze en balans tussen instrumenten.

In Nederland en veel andere landen omvatten voorbeelden zoals inkomstenbelasting, sociale premies, kinderbijslag, huurtoeslag, zorgtoeslag en algemene bijstand. Deze instrumenten worden vaak gecombineerd in een samenhangend sociaal beleid.