Fotoreceptortrommel

Fotoreceptortrommel is geen gangbaar anatomisch of fysiologisch begrip in de moderne retinologie. In hedendaagse Nederlandse bronnen wordt meestal gesproken van fotoreceptoren of fotoreceptorcellen. De term kan voorkomen in oudere teksten of informele contexten en kan verwijzen naar de fotoreceptoren zelf of naar membranstructuren die bij fototransductie betrokken zijn. In dit artikel wordt de term in die zin gehanteerd als aanduiding voor de lichtsensoren van het netvlies.

Fotoreceptoren zijn gespecialiseerde neuronen in het netvlies. De twee hoofdtypen zijn staafjes (rods) en kegeltjes (cones). Staafjes hebben hoge gevoeligheid bij weinig licht; kegeltjes leveren kleur en detailinformatie bij helder licht. Elk fotoreceptor heeft een buitensegment met stapels membraandiscjes waarin fotopigmenten zitten (rhodopsine in staafjes; fotopsines in kegeltjes). Het binnensegment bevat de celkern en een synaptische knop naar de bipolaire cellen.

Fototransductie begint wanneer licht het fotopigment in het buitensegment activeert. Via een G-proteïne cascade daalt de cGMP-concentratie, sluiten cationkanalen en hyperpolariseren de cel. De afgifte van glutamaat aan de synapsen neemt af, zodat signalen naar de volgende neuronlagen worden doorgegeven. Het proces omvat pigmentregeneratie en aanpassing aan verschillende lichtniveaus.

Anatomisch bevinden fotoreceptoren zich in de retina, met kegeltjes geconcentreerd in de fovea voor scherp zicht en kleur, en staafjes in de periferie voor ruwere beeldvorming en nachtzicht. Zij vormen de beginfase van de visuele pathway en zijn betrokken bij vele retina-stoornissen.

Storingen in fotoreceptoren kunnen leiden tot zichtbeperkingen en retinale aandoeningen zoals retinitis pigmentosa of maculadegeneratie. Diagnostische technieken zoals OCT en fundusfluorografie onderzoeken de fotoreceptorlaag en retina-structuur.