Bepaaldheid

Bepaaldheid is een term die in de taalkunde en de filosofie wordt gebruikt om de mate van specificiteit of determinatie aan te geven. In de taalkunde verwijst het naar de eigenschap van een nominale uitdrukking om naar een specifieke entiteit te verwijzen die bekend is in de gesprekssituatie, of naar een entiteit die mogelijk kan worden geïdentificeerd. In het Nederlands wordt bepaldheid vaak uitgedrukt met de bepaalde lidwoorden de en het, en met demonstratieven of andere referentiemarkers; tegenovergestelde uitdrukkingen worden aangeduid als onbepaald of indefinit.

In de semantiek speelt bepaldheid een belangrijke rol bij informatie- en referentieverdeling in gesprek. Een definitieve zin zoals "de man die naast me staat" verwijst naar een specifieke man die beide gesprekspartners kennen of als zodanig hebben geïdentificeerd. Een indefinitie als "een man" verwijst naar een niet nader gespecificeerde man en kan een rol spelen bij nieuw informatieaankomst of beperkte bekendheid in de discourse. Verschillen in bepaldheid beïnvloeden ook aannames over anafora en welke entiteiten in een tekst herhaald of opnieuw geïntroduceerd moeten worden.

Filosofisch gezien spreekt men ook wel over determinacy of determinatie: de eigenschap van iets om duidelijk gedefinieerd en identificeerbaar te zijn, versus indeterminatie of vaagheid. In deze zin kan een uitdrukking of entiteit deterministisch zijn (bepaald) of ambigu en open voor meerdere interpretaties (onbepaald). Differentiatie tussen bepaldheid en indeterminatie raakt aan vraagstukken over identiteit, referentie en predicatie, en is relevant in logica, metafysica en taalfilosofie.

Samenvattend beschrijft bepaldheid hoe en of taalkundige uitdrukkingen naar specifieke entiteiten verwijzen, en hoe dit samenhangt met betekenis, context en kennis in communicatieve situaties.