Afhankelijkheidsbeleid

Afhankelijkheidsbeleid is een beleidsmatige benadering die gericht is op het beheren en waar mogelijk verkleinen van afhankelijkheden ten opzichte van andere staten, internationale instellingen of externe actoren. Het kan economische, technologische, energiesectorale en politieke dimensies omvatten en wordt vaak besproken in termen van autonomie, veerkracht en risicobeheersing in een geglobaliseerde wereld.

In het hedendaagse debat wordt afhankelijkheidsbeleid vooral gebruikt om strategieën te beschrijven die de autonomie en weerbaarheid van een land vergroten. Voorbeelden zijn het verminderen van kwetsbaarheden in toeleveringsketens, het vergroten van nationale productiecapaciteit en technologische zelfredzaamheid, en het diversifiëren van buitenlandse relaties en allianties. Het begrip kan zowel nationaal beleid betreffen als samenwerking op regionaal niveau, bijvoorbeeld op het gebied van energie, defensie of digitale infrastructuur.

Middelen en instrumenten die bij afhankelijkheidsbeleid worden ingezet, zijn onder meer het stimuleren van binnenlandse productie en innovatie, het diversifiëren van handelspartners, het opbouwen van strategische voorraden en het bevorderen van alternatieve energiebronnen. Ook kan het beleid gericht zijn op het versterken van eigen technologische capaciteiten, het beschermen van kritieke technologieën en het ontwikkelen van een meer onafhankelijk buitenlands beleid via meerdere, uiteenlopende allianties. In ontwikkelingssamenwerking kan afhankelijkheidsbeleid ook betekenen dat belasting van hulp en leningafhankelijkheid wordt verminderd door inkomsten- en verdienmodellen diversifiëren.

Kritiekpunten zijn onder meer dat volledige onafhankelijkheid vaak onrealistisch is en samenwerking onvermijdelijk blijft; plus de kosten en risico’s van protectionisme en minder efficiënte mondiale verdelingen. Zie ook: zelfvoorziening, strategische autonomie, diversificatie van toeleveringsketens, energiedependence.