Ödem

Ödem, dokularda veya vücut boşluklarında aşırı sıvı birikimi sonucu oluşan bir klinik tablodur. Genellikle şişlik olarak hissedilir ve basınca çukur oluşması durumunda pitting ödem olarak tanımlanabilir. Ödem her yerde görülebileceği gibi özellikle Ellerde, ayaklarda, bacaklarda ve yüzde sıkça ortaya çıkabilir. Alt ekstremitelerdeki ödem, yatkınlık, uzun süre ayakta kalma veya gebelik gibi durumlarda yaygın olabilir.

Nedenler ve sınıflandırma

Ödemin nedeni, hydrostatik basıncın artması, plazma osmotik basıncının azalması veya lenfatik drenajın yetersizliği gibi fizyopatolojik süreçlerin sonucudur. Sık görülen nedenler arasında kalp yetmezliği, karaciğer sirozu, nefrotik sendrom veya kronik böbrek hastalıkları yer alır. Bunun yanında venöz yetmezlik, lüminatik obstrüksiyon, lenfatik sistem bozuklukları, enfeksiyonlar, inflamasyonlar ile bazı ilaçlar (örneğin kalsiyum kanal blokerleri, NSAID’ler, estrojenler) ve gebelik gibi durumlar da ödem geliştirebilir. Gebelikte normal fizyolojik ödemler yanı sıra preeklampsi gibi ciddi durumlar için sakıncalı işaretler olabilir.

Tanı ve ayırıcılar

Klinik öykü ve muayene ödemin tipini (lokalize mi, yaygın mı; pitting mi yoksa non-pitting mi) belirler. Laboratuvar testleri, böbrek ve karaciğer işlevleri, protein düzeyleri, idrar analizleri gibi kan ve idrar tetkikleri temel olur. Gerekli ise ek görüntüleme yöntemleri (ekokardiyografi, doppler ultrasonografi, lenfatik görüntüleme) ve hedefli incelemeler yapılır. Ödemi mutlaka ciddi bir hastalığın belirtisi olabileceği için altta yatan nedeni saptamak önemlidir.

Tedavi ve yönetim

Tedavi, altta yatan nedene yöneliktir. Genelde tuz kısıtlaması, ayakları yukarıda tutma ve gerekirse sık tampon tedaviyle pitting ödem azaltılabilir. Diüretikler (özellikle ödem volüm fazlası görüldüğünde) kullanılabilir, ancak böbrek hastalığı veya karaciğer/kalp hastalıkları olanlarda dikkatli yaklaşılır. Kronik veya konservatif tedavilere yanıt alınamayan durumlarda kompresyon terapi ve fiziksel terapi gibi ek önlemler uygulanır. Gebelikte, çoğu ödem doğum sonrası düzelir; ancak preeklampsi gibi acil durumlar için dikkat gerekir.

Prognoz

Ödemin prognozu, altta yatan nedene bağlıdır. Ödem tek başına genellikle tedaviyle yönetilebilir, ancak tekrarlayan veya ağır ödemler endişe verici olabilir ve komplikasyonlara (uzun süreli ülserler, enfeksiyonlar) yol açabilir.