Diüretikler

Diüretikler, böbreklerde su ve elektrolitlerin atılımını artırarak idrar üretimini yükselten ilaçlardır. Genelde ödemli durumlarda, kalp yetmezliği, böbrek hastalıkları veya karaciğer sirozu gibi nedenlerle oluşan sıvı birikimini hafifletmek ve kan basıncını düşürmek için kullanılır. Doğrudan kan basıncını ayarlayan antihipertansif sınıflar da vardır.

Sınıflandırma ve temel mekanizmalar

- Loop diüretikler: Furosemid ve bumetanid gibi ajanlar, Henle kulpunun yükselen kolundaNa+, K+, 2Cl- taşıyıcısını inhibe ederek maliyetsiz su ve elektrolit kaybını artırır. Etkileri hızlıdır; idrar üretimi ve renal solüt taşıma güçlüğü gelişebilir. Hipokalemi ve dehidrasyon riskleri bulunur.

- Thiazid diüretikler: Hidroklorotiyazid gibi maddeler distal tübülde NaCl geri emilimini engeller. Kan basıncını düşürmada yararlıdır ve bazı vakalarda ödemi azaltır. Hipokalsemiye yol açabilir ve elektrolit dengesizliğine dikkat gerekir.

- Potasyum tutucu (potasyum-sparing) diüretikler: Spironolakton ve eplerenon gibi mineralokortikoid reseptör antagonistleri, toplayıcı tübüllerde sodyum kaybını artırırken potasyumun tutulmasına yol açar. Diğer diüretiklerle kombine edilerek hipokaleminin önlenmesini sağlar; hiperpotasemi riski vardır.

- Karbonik anhidraz inhibitörleri: Asetazolamid gibi ajanlar proximal tübül üzerinde etkilidir; hafif diüre verir, meta yorgunluğu ve metabolik asitlenme (alkalosis karşıtlığı) riskleri bulunur.

- Osmostik diüretikler: Mannitol gibi maddeler plazma osmolaliteyi artırarak su kaybını kolaylaştırır; özellikle intrakraniyal basıncı azaltmada kullanılır.

Kullanım ve güvenlik

İndikasyonlarına göre doz ve sınıf seçimi değişir. Elektrolit dengesi, böbrek fonksiyonu ve kan basıncı izlenmelidir. NSAID’ler gibi bazı ilaçlar diüretik etkinliğini azaltabilir; potasyum tutucu diüretikler ise hiperpotasemi riski taşır. Anüri veya şiddetli elektrolit bozukluğu durumlarında kontrendikedir.