öznellik

Öznellik, bireyin içsel deneyimlerini, duygularını, inançlarını ve değer yargılarını temel alan bir bakış açısını ifade eder. Bir olay veya durum, kişiden kişiye değişen bu içsel çerçeve nedeniyle farklı algılarla yorumlanabilir. Nesnel gerçeklik ise dışsal kanıtlar ve tekrarlanabilir ölçümler üzerinden kurulan, çoğu kez paylaşılan bir bakış açısını temsil eder. Öznellik ile nesnelik arasındaki ayrım, bilgi üretiminde tarafsızlık ve geçerlilik sorunlarının temel düşünsel zeminini oluşturur.

Felsefi bağlamda öznellik, bilginin ve anlamın öznel deneyimlere bağlı olarak oluştuğu gerçeğini işler. Fenomenoloji ve varoluşçuluk gibi akımlarda bilinçli deneyimlerin yapısı, objelerin bilinçte nasıl deneyimlendiğini inceler. Kantçı gelenekte ise deneyimlenen dünya üzerinden bilgi kurulur; bu da öznelliğin epistemolojik konumunu belirler.

Uygulamalar: Bilimsel ve sosyal bilimsel çalışmalar öznelliği reddetmez; aksine, yöntemin öznellikten kaynaklanan yanlılıklardan arındırılması için öznellik farkındalığını ve öz-düşünmeyi vurgular. Nitel araştırmada katılımcıların perspektifleri veri olarak kullanılır ve analiz bu öznellikler üzerinden yapılır. Edebiyat ve sanatlarda ise öznellik, anlatım sesinin ve yorumların temel kaynağıdır; okurun deneyimiyle kurulan çoklu anlam katmanları eserin zenginliğini artırır.

İlgili kavramlar arasında öznelcilik, tarafgirlik ve öznellik ile nesnelik arasındaki ilişki yer alır. Eleştirel bir bakış öznelliği tanımlarken güç ilişkileri ve bağlamı da hesaba katar.