Edebiyat

Edebiyat, dilin estetik ve düşünsel olanaklarını kullanarak insan deneyimini, duyguları ve düşünceleri ifade eden yazılı ya da sözlü ürünler bütünü olarak tanımlanır. Metinler, anlatı, imgeler ve ses kullanımıyla anlam üretir; okuyucu ile anlam paylaşımı kurar. Edebiyat, sanatsal bir ifade alanı olmasının yanı sıra toplumsal ve tarihsel bağlamları da yansıtır.

Türler arasında kurmaca (roman, kısa öykü), şiir, tiyatro, deneme ve eleştirel yazılar bulunur. Sözlü edebiyat gelenekleri, destanlar ve halk anlatıları da edebiyatın kapsamındadır. Yazılı ve sözlü biçimler birbirini tamamlar; roman ve öykü uzunluk ve yapının çeşitliliğini, şiir ise dilin yoğunlaşmasını öne çıkarır.

Edebiyatın işlevleri estetik deneyim sunmak, kimlik ve hafızayı kurumsallaştırmak, toplumsal eleştiri üretmek ve dilin zenginleşmesini sağlamaktır. Metinler, kültürel mirası aktarır, farklı bakış açılarını ortaya koyar ve eğitim ile iletişimi destekler.

Küresel bir oluşum olarak edebiyat, sözlü geleneklerden yazılı kültüre geçişle çeşitlenir. Türk edebiyatı açısından, Orta Türkçe döneminden başlayıp Divan edebiyatı ve halk edebiyatı geleneklerini kapsar; Tanzimat ve Cumhuriyet dönemiyle roman ve modern biçimler yükselmiş, 20. ve 21. yüzyıllarda çeşitli akımlar etkili olmuştur.

Edebiyat eleştirisi, metinlerin anlam, biçim ve bağlamını inceleyen bir disiplindir. Formalizm, tarihselcilik, yapısalcılık ve post-yapısalcılık gibi kuramsal yaklaşımlar, metinleri farklı açılardan çözümlemeye olanak verir.