startsequenties

Startsequenties is een term uit de moleculaire biologie die verwijst naar DNA-sequenties die een beginpunt aanduiden voor genetische expressie. Deze sequenties kunnen optreden op verschillende niveaus van genexpressie, doorgaans op het gebied van transcryptie of translatie, en bepalen mee hoe actief een gen is.

Transcriptie-startsequenties omvatten de promoter en nabijgelegen elementen die de binding van RNA-polymerase en transcriptiefactoren mogelijk maken. In bacteriën bestaan promoters vaak uit een -35-box en een -10-box met een startpunt van transcriptioneel proces (+1). In archea en eukaryoten bevinden kernpromoters zich meestal rond een TATA-box (~-30), aangevuld met andere elementen zoals Inr of DPE die de startpositie van transcriptie ondersteunen. Deze elementen bepalen waar en hoe vaak een gen wordt getranscribeerd.

Translatie-startsequenties betreffen de startcodon en de omliggende nucleotide-context die bepaalt of de initiatie van het vertaalproces efficiënt verloopt. Het startcodon is doorgaans AUG in voertuigen die methionine leveren. In eukaryoten beïnvloedt de Kozak-consensus (bijv. gccRccAUGG) hoe goed de ribosoom het startcodon herkent; in prokaryoten speelt ook het ribosomale binding-site (Shine-Dalgarno-sequentie) een rol.

Startsequenties zijn daarnaast onderwerp van biotechnologisch onderzoek en genetische engineering. Veranderingen in promoter- of ribosomale-bindingsequenties kunnen de expressie van een gen aanzienlijk verhogen of verlagen. Ze vormen een essentieel instrument bij het ontwerpen van expressie-systemen en bij mutatieanalyses die regulering en efficiëntie van genuitdrukking bestuderen.