receptorgemedieerde

Receptorgemedieerde is een term uit de biologie die verwijst naar processen die tot stand komen door de interactie tussen een ligand en een receptor, waardoor een specifieke cellulaire respons wordt uitgelokt. De term wordt in het Nederlands gebruikt om aan te geven dat de uiteindelijke effecten afhankelijk zijn van de aanwezigheid en activiteit van een receptor.

In de literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen receptor-geïnduceerde endocytose en receptor-geïnduceerde signaaltransductie. Bij receptor-geïnduceerde endocytose bindt een ligand aan zijn receptor op het celoppervlak, wat vaak leidt tot internalisatie via speciale membraanstructuren zoals kliathrine-gevulde pits en uiteindelijk tot intracellulaire trafficking en receptor recycling. Voorbeelden zijn de transferrinreceptor en de LDL-receptor, die respectievelijk ijzer en cholesterol opnemen. Bij receptor-geïnduceerde signaaltransductie verandert ligandenbinding de conformationele toestand van de receptor, wat een signaalcascade activeert (zoals RTK-, GPCR- of notie van kinase-systemen) en leidt tot antwoorden als veranderde genexpressie, metabolische aanpassingen of celgroei.

Het concept is relevant voor geneeskunde en farmacologie omdat receptorgemedieerde processen worden benut voor doelgerichte medicijnafgifte en diagnostiek. Receptoreigenschappen, zoals specificiteit en expressiepatronen, bepalen de effectiviteit en bijwerkingen van therapieën. In gezond en ziek weefsel kan veranderingen in receptorniveau de respons op behandelingen aanzienlijk beïnvloeden.