pseudonaukowy

Pseudonaukowy to przymiotnik używany do opisania idei, metod lub praktyk, które rzekomo mają charakter naukowy, ale nie spełniają kryteriów naukowej rzetelności. Pochodzi od przedrostka pseudo- (fałszywy) i od słowa naukowy; w języku polskim odnosi się do rzeczy, które imitują naukę, lecz nie opierają się na wiarygodnych dowodach.

Cechy charakterystyczne obejmują brak powtarzalności i falsyfikowalności, ograniczony lub selektywny dobór danych, brak lub ograniczoną transparentność metod badawczych, brak procesu recenzji naukowej, a także występowanie pseudojargonu i odwołań do autorytetów bez solidnych podstaw. Często wykorzystuje się argumenty emocjonalne, teorie spiskowe lub anegdotyczne dowody zamiast rzetelnych badań. Pseudonaukowe twierdzenia bywają trudne do odparcia ze względu na brak możliwości testowania czy obalenia.

Kontekst i zastosowanie: termin ten jest używany w krytyce naukowej, edukacyjnej i medialnej wobec treści, które deklarują naukowy charakter mimo braku odpowiednich fundamentów. Często odnosi się do obszarów takich jak alternatywna medycyna, paranauka, czy niekiedy do kontrowersyjnych teorii naukowych. Nie jest to kategoria stała ani obiektywna klasyfikacja; ocena pseudonaukowości zależy od zgodności z uznanymi metodami naukowymi i dostępnych dowodów.

Ocena i przeciwdziałanie: aby rozpoznać pseudonaukowy charakter, warto szukać recenzowanych publikacji, możliwości reprodukcji wyników, jawności metod i danych, preregistracji badań oraz szerokiej zgody społeczności naukowej. Krytyczne myślenie i źródła wiarygodne naukowo pomagają odróżnić rzetelne badania od twierdzeń pseudo-naukowych.