przyswajalne

Przyswajalne to przymiotnik odnoszący się do substancji, które mogą być wchłonięte i dostępne dla organizmu po spożyciu. W nutrcecji i farmakologii pojęcie to obejmuje zarówno składniki odżywcze, jak i leki, których ilość wprowadzona do krążenia jest wystarczająca do spełnienia funkcji fizjologicznych. Odpowiednikiem pojęcia jest przyswajalność (bioavailability), która opisuje udział danej substancji, jaka ostatecznie trafia do układu krążenia i tkanek.

Mechanizmy wchłaniania obejmują procesy pasywne, czynne i transporty specyficzne dla danego związku. Niektóre substancje przyswajalne wymagają rozpuszczenia w tłuszczach i tworzenia miceli, inne mogą być wchłaniane bezpośrednio w jonowej formie. Nie wszystkie spożyte składniki są przyswajalne w równym stopniu; na przyswajalność wpływają zarówno cechy chemiczne substancji (np. rozpuszczalność, forma chemiczna), jak i warunki środowiska jelita (pH, obecność enzymów) oraz czynniki zewnętrzne, takie jak obecność związków antyodżywczych (np. fityniany), multiprzyswajalność z innymi składnikami pokarmowymi, czy stan zdrowia jelit.

Czynniki wpływające na przyswajalność obejmują formę chemiczną (np. żelazo hemowe vs niehemowe), obecność tłuszczu dla witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, interakcje między składnikami oraz czynniki indywidualne, takie jak wiek, choroby układu pokarmowego czy mikrobiota jelitowa. Przykładowo, pewne witaminy i minerały mają wyższą lub niższą przyswajalność w zależności od diety i stanu organizmu; witamina C może zwiększać przyswajalność żelaza niehemowego, podczas gdy fityniany ograniczają przyswajalność wielu minerałów.

Znaczenie przyswajalności polega na ocenianiu wartości odżywczej diety oraz projektowaniu suplementów. W praktyce zwiększanie przyswajalności obejmuje odpowiednie łączenie składników (np. suplementy z witaminą C, posiłki z tłuszczem dla witamin A, D, E i K) oraz ograniczanie czynników obniżających wchłanianie.