przestawienia

Przestawienia to pojęcie ogólne opisujące zmianę kolejności elementów w zbiorze lub w układzie. W językoznawstwie używa się go także w kontekście metatezy, czyli procesu przestawiania liter lub dźwięków, prowadzącego do nowej formy wyrazu lub jego błędnej pisowni. W praktyce przestawienia bywają badane jako zjawiska fonetyczne, ortograficzne i historyczne.

W matematyce i teorii kombinatoryki przestawienie oznacza permutation, czyli bijekcję zbioru na siebie. Opisuje ono wszystkie możliwe uporządkowania elementów. Dla zbioru o n elementach liczba przestawień wynosi n! (silnia). Przykłady obejmują różne kolejności elementów w zadanym zbiorze lub porządkowanie liczb.

W biologii i genetyce przestawienia odnoszą się do rearrangements chromosomów, takich jak inwersje, translokacje i inne zmiany struktury genomu, które wpływają na położenie genów i ich funkcjonowanie. Takie przestawienia mają znaczenie w diagnostyce chorób genetycznych, ewolucji i badaniach genomowych.

Pochodzenie terminu wiąże się z korzeniem oznaczającym „przenieść” lub „zmienić kolejność”. W polszczyźnie przestawienia występują w wielu kontekstach – od czysto matematycznych po językoznawcze i biologiczne – i służą do opisu procesów zmiany układu elementów.