protectoraten

Protectoraten zijn een historisch en juridisch uitgesproken relatie tussen een beschermde gebied en een beschermende staat. In een protectorate biedt de protecterende macht bescherming en veiligheid in ruil voor bepaalde bevoegdheden over de buitenlandse betrekkingen, defensie en vaak belangrijke politieke en juridische afspraken. De beschermde staat of regio behoudt doorgaans een zekere mate van interne autonomie en bestuurlijke zelfstandigheid, maar legt zich onder het internationale beschermingsregime van de protecteur neer.

Een kenmerk van protectoraten is dat de mate van autonomie sterk kan variëren. In sommige gevallen blijft lokaal bestuur deels zelfstandig, maar wordt de defensie, buitenlandse politiek en soms belangrijke juridische aangelegenheden door de protecterende macht beheerd. Verdragen en onofficiële afspraken vestigen en regelen deze relatie, vaak met een resident of andere vertegenwoordiging die toezicht houdt.

Historisch gezien kwamen protectoraten voor over de hele wereld, vooral in de periode van het koloniale tijdperk. Voorbeelden zijn: de Britse protectoraten in de Malayseiland en de Maladistricten (Protected Malay States en Federated Malay States), de Trucial States langs de Arabische Golf (later de Verenigde Arabische Emiraten), Kuwait onder Britse bescherming, Egyptische bescherming onder Groot-Brittannië tijdens de Eerste Wereldoorlog en de vroege jaren van het Britse bewind, en het Protectorate van Bohemen en Moravië onder nazi-Duitsland (1939–1945).

Tegen het midden tot einde van de 20e eeuw vervaagden veel protectoraten door onafhankelijkheidsbewegingen en politieke herstructurering. Sindsdien zijn de meeste voormalige protectoraten zelfstandige staten geworden of hebben zij een andere internationale status gekregen, vaak als volwaardige soevereine staten of autonome regio’s onder een nieuw internationaal verdrag.