polyritmiek

Polyritmiek is het gelijktijdig voorkomen van twee of meer ritmische patronen die binnen hetzelfde tempo bestaan, maar niet volgens hetzelfde ritme verlopen. Het woord wordt in het Nederlands vaak afgekort tot polyrhythmie en in diverse muziekstromingen toegepast.

Bij polyrhythmen gaat het vaak om verhoudingen zoals 3:2, 4:3 of 5:4: drie noten tegen twee noten, vier noten tegen drie, enzovoort. De patronen vullen de tijdsruimte van dezelfde basismeting, maar elke stem telt een eigen patroon; op regelmatige momenten komen ze samen, meestal aan het begin van de maat of op vaste veelvouden van de basisduur.

Historisch komt polyritmiek voor in veel tradities. In traditionele West-Afrikaanse en Afro-Diasporische muziek vormt het een centrale bouwsteen; in Balkan volksmuziek en sommige westerse klassiek en jazz ontstaat het als cross-rhythmiek. In Indiase klassieke muziek bestaan lagen van ritmische cycli (tāla) die elkaar kruisen en zo polyrhythmische effecten produceren.

Notatie en uitvoering: polyrhythmische relaties worden vaak genoteerd als "drie tegen twee" of met speciale tuplet-notaties die de verhouding aangeven. In praktijk oefent men polyrhythms door klappen of inzetten met een metronoom, bijvoorbeeld twee tegen drie, drie tegen vier, en zo verder, totdat de stemmen in de uitvoering synchroon kunnen klinken.

Polyritmiek biedt extra textuur en spanning aan muziek en blijft een fundamenteel concept in zowel traditionele als hedendaagse muziekpraktijken.