pluripotentne

Pluripotencja to zdolność komórek do różnicowania w wszystkie komórki organizmu dorosłego, pochodzące z trzech listków zarodkowych: ektodermy, mezodermy i endodermy. Komórki o tej zdolności potrafią dać początek wszystkiemu, co tworzy ciało, ale nie tworzą struktur dodatkowych tkanek jak łożysko. W porównaniu z totipotencją, która obejmuje także możliwości utworzenia entirego organizmu wraz z elementami extraembrionalnymi, pluripotencja jest ograniczona do komórek somatycznych. Z kolei multipotencja odnosi się do zakresu różnicowania ograniczonego do określonych rodzajów tkanek w obrębie jednego narządu lub systemu.

Najważniejsze źródła komórek pluripotentnych to komórki embrionalne (ESC) wyprowadzane z blastocysty oraz komórki indukowane do stanu pluripotencji (iPSCs) uzyskane poprzez reprogramowanie somatycznych komórek. Charakterystyczne markery genetyczne obejmują Oct4, Sox2 i Nanog; w niektórych protokołach dodaje się także Klf4 i c-Myc.

Zastosowania obejmują badania rozwoju, modelowanie chorób, testowanie leków oraz potencjalne terapie regeneracyjne, w których komórki pluripotentne mogłyby zastępować uszkodzone tkanki. W praktyce klinicznej dominuje użycie iPSCs, by zminimalizować kwestie etyczne związane z embrionalnym źródłem. Potwierdzanie pluripotencji obejmuje testy in vitro (np. formowanie embryoidów) i in vivo (test teratomy), które wskazują na zdolność do różnicowania w tkanki pochodzące z trzech listków zarodkowych. Ograniczenia obejmują ryzyko różnic epigenetycznych, możliwość mutacji podczas reprogramowania i trudności w bezpiecznym zastosowaniu klinicznym.