ozonlaag

De ozonlaag is een regio in de stratosfeer waarin ozon (O3) geconcentreerd voorkomt. Ze ligt ongeveer 15 tot 35 kilometer boven het aardoppervlak en bevat aanzienlijk meer ozon dan de omliggende luchtlagen. De ozonlaag absorbeert het grootste deel van de ultraviolette straling van de zon, met name UV-B en UV-C, waardoor levende organismen worden beschermd tegen schadelijke straling.

Ozon ontstaat in de stratosfeer wanneer zuurstof (O2) wordt gesplitst door UV-licht, waarna vrij O-atomen zich met O2 binden tot ozon (O3). Zuurstofmonoxide en andere reacties kunnen ozon ook afbreken. De afbraak wordt versneld door katalytische reacties met halogenen zoals chloor en broom, afkomstig uit ozonafbrekende stoffen (vooral CFC's en verwante verbindingen). Door deze processen kan ozon op bepaalde plaatsen in de wereld dalen, met het beroemde ozongat boven Antarctica tijdens de voorjaar.

Historisch gezien werd de ozonlaag in de jaren tachtig ernstig bedreigd. Het Montreal Protocol uit 1987, gevolgd door latere amendementen, beperkte de productie en het gebruik van ozonafbrekende stoffen. Sindsdien tekenen waarnemingen een langzame verbetering aan, hoewel herstel per regio varieert en mede afhankelijk is van klimaatverandering en atmosferische dynamiek.

Monitoring gebeurt met satellieten (bijv. TOMS, OMI) en grondmetingen, waardoor men variabiliteit door zonnestraling, vulkanische aerosolen en weersystemen kan volgen.

De ozonlaag is cruciaal voor de bescherming tegen UV-schade. Een verzwakte ozonlaag kan leiden tot hogere blootstelling voor huidkanker, oogproblemen en effecten op ecosystemen zoals plankton en gewassen, en hiermee indirect invloed op klimaatsystemen.