overdiagnostiek

Overdiagnostiek is het verschijnsel waarbij een aandoening wordt vastgesteld die in werkelijkheid geen symptomen zal veroorzaken of geen gezondheidsrisico oplevert gedurende het leven van de patiënt. Het gaat dus niet om een foutieve diagnose; de aangetoonde aandoening voldoet aan de criteria, maar zij zou bij tijdig handelen doorgaans geen klinische bijdrage leveren.

Oorzaken en voorbeelden zijn onder meer uitgebreide screening en toegenomen beeldvorming, waardoor zeer kleine afwijkingen worden opgespoord die nooit klachten zullen geven. Voorbeelden worden vaak genoemd in de context van kanker-screening (zoals sommige glastijgers bij prostatakanker of borstkanker) waarin vroegdiagnostiek leidt tot diagnose en soms behandeling die niet honestly nodig zouden zijn geweest. Ook kunnen goedaardige aandoeningen zoals bepaalde schildklierknobbels of andere incidentiele bevindingen leiden tot een label van ziekte en follow-up die weinig tot geen voordeel oplevert.

Gevolgen van overdiagnostiek zijn onder andere onnodige zorgen en angst, extra onderzoeken en behandelingen met bijwerkingen, en hogere kosten voor de gezondheidszorg. Deze maatschappelijke en individuele nadelen kunnen zwaarder drukken dan het potentiële voordeel van detectie van waarden die nooit klinisch relevant worden.

Beheer en preventie richten zich op zorgvuldige afwegingen rond screening en diagnostiek, betere voorlichting aan patiënten, en meer gerichte benaderingen zoals gedeelde besluitvorming en actieve surveillance bij indolente aandoeningen. Het beoordelen van overdiagnostiek is complex en vraagt om transparante evaluatie van baten en lasten op populatieniveau.