otoczki

Otoczki to zewnętrzne powłoki otaczające niektóre organizmy, cząstki lub struktury. W naukach biologicznych termin najczęściej odnosi się do kapsuł bakteryjnych, które leżą poza ścianą komórkową.

Kapsuła bakteryjna to warstwa zbudowana głównie z polisacharydów, rzadziej z białek lub kwasu D-glutaminowego, która może być ściśle przylegająca (kapsuła) lub mniej zorganizowana jako warstwa śluzowa (slime layer). Jej obecność i grubość są zróżnicowane w zależności od gatunku oraz warunków środowiskowych.

Funkcje kapsuł są zróżnicowane: ochrona przed odwodnieniem, mechanicznym uszkodzeniem i działaniem czynników środowiskowych; ułatwienie adhezji do powierzchni i formowania biofilmu; ograniczanie fagocytozy przez komórki układu odpornościowego, co może wpływać na patogeniczność niektórych szczepów.

W praktyce klinicznej kapsułki odgrywają kluczową rolę w serotypowaniu i identyfikacji patogenów. Przykłady bakterii o wyraźnych kapsułach to Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae oraz Klebsiella pneumoniae; Bacillus anthracis posiada kapsułę z kwasu poly-D-glutaminowego. Obecność kapsuł można wykrywać barwieniami (np. barwienie India ink), testami Quellung lub immunologicznymi.

Poza mikrobiologią termin otoczki odnosi się także do powłok ochronnych na cząstkach, emulsjach czy produktach przemysłowych, gdzie pełnią funkcje ochronne lub kontrolne.

Zobacz także: kapsuła bakteryjna, slime layer, biofilm, serotypowanie kapsułkowe.