ontwikkelingsfasen

Ontwikkelingsfasen is een concept dat verwijst naar de opeenvolging van periodes waarin een systeem, organisme of proces wordt gekenmerkt door specifieke eigenschappen en transities. De fasen zijn vaak kwalitatief verschillend en volgen een bepaald patroon of structuur, met implicaties voor begeleiding, planning en evaluatie.

In de menswetenschap worden ontwikkelingsfasen onderscheiden van de prenatale fase tot ouderdom. Veel beschouwingen herkennen fasen zoals zuigeling, vroege peuter- en kleuterjaren, basisschoolleeftijd, adolescentie, volwassenheid en ouderdom. Per fase worden ontwikkelingen op motorisch, cognitief en sociaal-emotioneel gebied gevolgd en gestimuleerd via leeftijdsgebonden mijlpalen.

Theoretische modellen geven structuren aan de volgorde en aard van veranderingen. Zo onderscheidt Piaget cognitieve ontwikkelingsfasen (sensorisch-motorisch, voorbereidend/preoperatief, concreet-operationeel, formeel-operationeel). Erikson beschreef psychosociale stadia die elke fase van het leven een specifieke uitdaging of crisis toewijzen.

In organisaties en onderwijs wordt het begrip toegepast op processen zoals de product- of projectlevenscyclus en op teamontwikkeling (forming, storming, norming, performing). Ook de groeifasen van een organisatie of een product worden vaak onderscheiden: start, groei, rijping en herziening of vernieuwing.

Belangrijke aandachtspunten zijn onder meer dat fasen contextafhankelijk zijn en sterk kunnen variëren tussen individuen en culturen. De toepasbaarheid van een model hangt af van het doel van de analyse en de specifieke context waarin ontwikkeling plaatsvindt.