onmenselijkheid

Onmenselijkheid verwijst naar de eigenschap of handeling die menselijke waardigheid ernstig schaadt of ontkent. Het begrip wordt gebruikt voor acties, systemen of omstandigheden die mensen uitsluiten, vernederen of ernstig mishandelen. In de publieke en juridische taal duidt onmenselijkheid vaak op extreme wreedheid of onverschilligheid ten opzichte van menselijk lijden.

Etymologie en gebruik: het woord is samengesteld uit menselijk en on-, en is verwant aan het Duitse Unmenschlichkeit. In het Nederlands verschijnt het begrip zowel in morele debatten als in juridische en historische discussies, waarbij het wortelt in reflecties op wat als waardig menselijk gedrag kan worden beschouwd.

Gebruik in recht en geschiedenis: in de twintigste eeuw werd onmenselijkheid verbonden met oorlogsmisdaden, genocide en ernstige schendingen van mensenrechten. Internationale verdragen erkennen beperkingen op onmenselijke behandeling of marteling. Historisch gezien is het begrip ook toegepast op koloniale onderdrukking en op bureaucratische systemen die mensen mechanisch behandelen als minder dan menselijk.

Nuancering: onmenselijkheid kan verwijzen naar individuele daden, maar ook naar maatschappelijke of institutionele praktijken die mensen systematisch onthechten van waardigheid. De grens tussen strenge maar legitieme beslissingen en onmenselijk handelen is onderwerp van ethische en juridische discussie, waarbij cultuur en context soms tot relativering leiden, maar universele mensenrechten veelal als norm gelden.

Zie ook: mensenrechten, ontmenselijking, dehumanisering, marteling, oorlogsmisdaden.