hogeenergieradiatie

Hogeenergieradiatie is de verzamelnaam voor ioniserende straling met voldoende hoge energie om atoombindingen te verbreken. De term omvat twee hoofdgroepen: elektromagnetische straling met hoge energie en hoogenergetische deeltjesstraling. Elektromagnetische hoge-energieradiatie omvat X-straling (röntgenstraling) en gammastraling; hun fotonen hebben energies in het keV- tot MeV-gebied en hoger. Deze straling kan door materie heen dringen en ioniseren bij interacties met atomen. Hoogenergetische deeltjesstraling bestaat uit geladen deeltjes zoals protonen, alfadeeltjes en zwaardere ionen die kinetische energie dragen en ionisatie veroorzaken bij botsingen met materie.

Bronnen van hogeenergieradiatie zijn zowel natuurlijk als mensgemaakt. Natuurlijke bronnen omvatten kosmische straling en straling uit de zon; mensgemaakte bronnen zijn onder meer röntgentoepassingen in de geneeskunde, bestraling in de industrie, deeltjesversnellers en kernreactoren.

Toepassingen van hogeenergieradiatie zijn onder meer medische beeldvorming (röntgenfoto’s en CT-scans), radiotherapie bij kanker, materiaalonderzoek zoals röntgenfluorescentie en spectroscopie, en fundamenteel onderzoek in kern- en deeltjesfysica.

Veiligheid en regelgeving richten zich op het beperken van blootstelling, aangezien ioniserende straling gezondheidsrisico’s kan opleveren. Beschermingsmaatregelen zoals afscherming met lood of beton, afstand en dosimeter-monitoring worden toegepast. Detectie en meting gebeuren met dosimeters, scintillatoren en halfgeleiderdetectors, en de stralingsdosis wordt uitgedrukt in Gray (Gy) en de gezondheidsimpact in Sievert (Sv).