gebruiksbelasting

Gebruiksbelasting is een categorie belastingen waarbij de verschuldigde heffing afhangt van de omvang of wijze van gebruik van een hulpbron of dienst, in plaats van eigendom of de waarde van een goed. De term wordt in Nederlandstalige beleidsdiscussies gebruikt om lasten te beschrijven die meegroeien met het daadwerkelijke gebruik. In de praktijk kan een dergelijke belasting van toepassing zijn op natuurlijke hulpbronnen (bijvoorbeeld water- of energieverbruik), toegang tot infrastructuur (zoals wegen-, parkeers- of openbaarvervoeractiviteiten waarbij de kosten afhankelijk zijn van het gebruik) en digitale diensten of platforms waar gebruiksgegevens kunnen worden gemeten.

Gebruiksbelastingen worden doorgaans geïnd via tellers, licenties of facturatiesystemen die het gebruikte volume registreren en het tarief berekenen. Ze worden vaak verantwoord vanuit efficiencyredenen, prijs signaling en financiering van infrastructuur of milieudoelstellingen, omdat ze het prijsverschil laten zien tussen het marginale sociale kostenniveau van gebruik en andere vormen van heffing.

Welke verhouding heeft het met andere belastingen? Gebruiksbelasting verschilt van verbruiksbelasting (of consumptiebelasting), die bij aankoop of verbruik van goederen en diensten wordt geheven los van later gebruik. Het is ook anders dan bezit- of vermogensbelastingen, die afhankelijk zijn van eigendom of waarde van activa.

Kritieken richten zich op administratieve complexiteit, privacyzorgen door het gebruik van meetdata, en mogelijke regressieve effecten voor huishoudens met laag verbruik, evenals het risico op dubbele belasting bij gelijktijdige heffing met andere lasten. Het blijft een omstreden instrument in de publieke financiën, met voor- en tegenstanders die in gelijke mate pleiten voor een doelmatige en eerlijke aanslag.