fundamentalizmu

Fundamentalizm to postawa lub ruch społeczno-religijny, który dąży do utrzymania i obrony przekonań uznawanych za fundamentalne, często w opozycji do liberalizacji i sekularyzacji. W najczęściej używanym sensie odnosi się do dosłownego rozumienia świętych tekstów, autorytetu tradycji oraz odrzucania niektórych aspektów nowoczesnej krytyki religijnej.

Pochodzenie sięga ruchów chrześcijańskich w Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku. The Fundamentals (1909–1915) były zbiorem traktatów obronnych przed liberalną teologią. Pojęcie rozwinęło się jako opis ruchów dążących do zachowania tradycji w obliczu modernizacji, a z czasem obejęło także inne tradycje religijne i ideologie.

Cechy charakterystyczne obejmują przekonanie o nieomylności lub autorytecie świętych tekstów, silny konserwatyzm doktrynalny, biblicyzm, opór wobec nowoczesnych metod krytycznych oraz, w niektórych nurtach, publiczną rolę religii w sferze społeczno-politycznej. Często kładzie nacisk na moralne wartości i separację od elementów kultury uznawanych za sprzeczne z przekazem.

W praktyce istnieją różne odmiany: chrześcijański fundamentalizm, fundamentalizm islamski, żydowski i inne ruchy, a także ruchy łączące fundament z nacjonalizmem czy populizmem. Zjawisko to ma różne implikacje w edukacji, polityce i dialogu międzyreligijnym.

Krytyka podnosi problem dogmatyzmu, nietolerancji pluralizmu i konfliktów społecznych, natomiast zwolennicy podkreślają obronę tożsamości, etyki i spójności wspólnot religijnych. Obecnie badacze analizują fundamentalizm w kontekście globalnych przemian kulturowych i politycznych.