fosfaatit

Fosfaatit zijn chemische verbindingen die de fosfaatgroep bevatten. De term omvat zowel anorganische fosfaatverbindingen als organische fosfaatverbindingen en fosfaatesters. In waterige oplossingen bestaan ze vooral uit orthofosfaationen (PO4^3−, HPO4^2−, H2PO4−) en uit samengestelde polyfosfaatgroepen zoals pyrofosfaat (P2O7^4−) en tripolyfosfaat (P3O10^5−). Organische fosfaatverbindingen omvatten fosfaatesters en belangrijke biomoleculen zoals ADP en ATP, nucleïnezuren en fosfolipiden, die een sleutelrol spelen in energieoverdracht en opslag, genexpressie en celmembranen.

In de aardkorst komen fosfaatmineralen voor, met apatiet als belangrijkste groep mineralen. Apatiet is een calcium-fosfaatmineraal met formule Ca5(PO4)3(F,Cl,OH) en fungeert als belangrijkste bron voor fosfor in landbouwmeststoffen. Fosfaat is een essentieel nutriënt voor allelevende organismen en speelt een cruciale rol in metaboolprocesse zoals ATP-productie, DNA-synthese en celmembranen.

Toepassingen en productie: fosfaatverbindingen worden wereldwijd vooral gewonnen uit fosfaatertsen en verwerkt tot meststoffen zoals enkelvoudige superfosfaat, triple superfosfaat, mono- en diammoniumfosfaat, en polyfosfaatverbindingen die als waterontharders of voedseladditieven dienen. In voedselindustrie worden fosfaatgroepen gebruikt als conserveermiddelen en emulgatoren (bijv. E450–E451). In de industrie dienen fosfaten ook als bouwstoffen in detergenten en alsbuffers in waterbehandeling.

Milieu en regelgeving: overtollige fosfaatuitspoeling uit landbouw en industrie kan leiden tot eutrofiëring van waterlichamen, met algengroei en zuurstoftekorten als gevolg. Daardoor zijn fosfaatverwijdering en beperking van fosfaatgebruik in bepaalde producten in veel regio's gereguleerd.